Urte zaila den arren, "asko gozatzen" ari dira proiektuaren garapenarekin 2020ko Barandiaran Bekaren irabazleak

Oraintsuko Historiaurrea Iparraldeko Euskal Herrian: erabateko kronologia eta kultura-aldaketak (PreKronoa) lanari esleitu zion epaimahaiak Jose Miguel de Barandiaran Fundazioak ematen duen 2020ko Barandiaran Ikerketa Beka. Miriam Cubas Morera arkeologoarekin hitz egin dugu, berak zuzentzen duen proiektuari buruz gehiago jakiteko.

2020ko Barandiaran Beka irabazi zuen proiektuko zuzendaria zara. Hitz egiguzu apur bat lantaldeari buruz.   
Bai, 2020ko Barandiaran Beka proiektu irabazlea zuzentzeko pribilegioa daukat eta oso pozik gaude! Hainbat urte daramatzagu Euskal Herriko Oraintsuko Historiaurre Berriaren inguruan lanean eta Fundazioaren finantzazioari esker gordailuak eratu ziren uneari buruzko hainbat galderei erantzuna eman ahal izango diegu.

Osatu dugun ikerketa taldeari esker eramango dugu aurrera proiektua. Ikertzaile kopuru handi bat elkartzea lortu dugu, prestakuntza eta ibilbide desberdinekin, baina interes komunekin. Batetik, ibilbide luzea duten ikerlariak daude lantaldean; esaterako Angel Armendariz, egun Historiaurreko irakaslea dena Kantabriako Unibertsitatean eta hilobietako kobazuloetako multzo arkeologikoak aztertzen esperientzia handia duena. Aranzadi Zientzi Elkarteko Jesus Tapia arkeologoarekin ere aritu bagabiltza; Bizkaiko eta Gipuzkoako kobazuloei buruzko ezagutza baliotsua ematen du, eta, gainera, mota horretako aztarnategiak industen profesional aktiboenetako bat da. EHUko Asier Gómez Olivencia ikertzaileak, bestalde, antropologia fisikoari buruzko ezagutza ematen digute. Alderdi hori funtsezkoa da proiektu honetarako, eta, horretan, giza aztarnak aztertzea funtsezko oinarrietako bat da.

Eskarmentu handiko ikerlari hauez gainera, bi ikertzaile gaztek parte hartzeko nahia erakutsi ziguten. Valladolideko Unibertsitateko eta Aranzadi Zientzia Elkarteko kidea da Izaro Quevedo. Doktoratu aurreko ikertzailea, eta Euskal Herriko Historiaurre Berrian duen interesa agerian geratzen da hainbat indusketatan egindako etengabeko lankidetzan. Urko Santamaria aldiz, Euskal Herriko Unibertsitateko doktoratu aurreko bekaduna, Bizkaiko Golkoan gai horri buruzko doktore-tesia egiten ari da.  Euskal Autonomia Erkidegoko erregistro arkeologikoren ingurukoak ezagutzeko baliagarri zaie eta teknologia berrien inguruan dakiten guztiarekin laguntzen dute. Izan ere, beraiek arduratzen dira bildutako datuetatik abiatuta egiten ari diren giza hezurren fotogrametriak edo informazio geografikoko sistema egiteaz.

COVID-19aren eraginez bete beharreko itxialdian zehar landutako mapa bat; Bizkaia eta Gipuzkoako hilobi-kobazuloen kokalekua erakusten du. Argazkia: Miriam Cubas.

Nola doa proiektua?
Gaur egungo egoera orokorra aintzat hartuta ere, asko gozatzen ari gara proiektuaren garapenaz. Urtearen lehen zati honetan, aztarnategi interesgarrienak, horiek aztertzeko giza aztarnarik bereizgarrienak, haien fotogrametriak eta Bizkaian zein Gipuzkoan giza arrastoak dituzten aztarnategien koordenatu geografikoei buruzko datu guztiak eta bibliografian eskuragarri dauden karbono-14 datazioak aukeratu ditugu. Jarduera horiei esker, bi lurraldeetako kobazuloen hilobi-fenomenoari buruzko azterketa zabala egin ahal izango dugu, eta, hartara, talde horietarako ezagutzen den biziraupen-oinarriari buruzko informazioarekin alderatu ahal izango dugu.

Urte zaila izaten ari da. Zein arazori egin behar izan diozue aurre eta nola aurreikusten duzue lanarekin jarraitzea?
Mundu guztiarentzat ari da izaten konplikatu xamarra 2020a, eta gure bizitzetan bezala, ikerketan ere normaltasuna mantentzen saiatzen gara, ahal den heinean. Bilerak egin ditugu (birtualak), etxetik egin dugu lan gehiena: bibliografia bilketa, mapen eraketa… Baina zalantzarik gabe jendarte guztian bezalaxe, proiektua garatzeko gure hasierako planifikazioan ere eragin nabarmena izan du osasun-alertak, atzerapenak eraginez. Museoen itxierak edota lurraldeetan zehar mugitzeko ezintasunak, gutxienez lau hilabetetako atzerapena eragingo digu, eta horixe konpontzen saiatzen ari gara. Halere, Fundazioarekin uneoro kontaktuan egoteak aurre egin behar izan diegun arazoen inguruan informatzea ekarri du, eta bertatik proiektuarekin jarraitzeko erraztasun guztiak eskaini dizkigute.

Espero dugu proiektu honek Euskal Herriko Historiaurre Berriari buruzko ikerkuntzan lagunduko duela, batez ere gutxien ikertutako etapetako batean... eta, noski, gure aurrerapenen berri emango dugu!

Bideo bidezko Patronatu bilera egin du Fundazioak

2020.04.17

Jose Miguel de Barandiaran Fundazioak 2020ko lehenengo Patronatu bilera egin zuen apirilaren 16an. Ohi baino beranduago egin da, COVID-19ak sortutako egoeraren ondorioz,martxoaren 27an egin beharreko bilkura bertan behera utzi ostean. Azkenean, bideo bitartez elkartu ziren patronatuko kideak eta besteen artean, 2019 ekitaldiko kontuak eta 2020ko aurrekontua onartu zituzten aho batez.

Bileran honakoek hartu zuten parte: Mikel Aizpuru (EAEko Kultura Ondarearen Zuzendaria), María José Telleria (Gipuzkoako Kultura zuzendaria), Andoni Iturbe (Bizkaiko Kultura zuzendaria), Martin Aramendi (Ataungo alkatea), Irati Arratibel (Ataungo Kultura zinegotzia), Mikel Ozkoidi (Nafarroako Gobernuaren ordezkaria), Ixone Fernandez de Labastida (Eusko Ikaskuntza. Fundazioko presidentea),  Jexux Aizpurua (Eusko Ikaskuntza. Fundazioko idazkaria), Arantza Cuesta (Eusko Ikaskuntza), Josemari Velez de Mendizabal (Eusko Ikaskuntza) eta Zuriñe Velez de Mendizabal (Fundazioko idazkari teknikoa).

Txile eta Ataungo ikasleak Sara Etxean

2020.02.10

Sara Etxeko ateak ireki egin ziren otsaileko lehenengo astean zenbait bisitari  jasotzeko. Otsailaren 8an (larunbata), Txileko Hezkuntza Ministeritzaren laguntzapean Ordiziako Goierri eskolan profil teknikoa hobetzearren Eraikuntza Metalikoen Fabrikazioa eta Mekatronika arloak sakontzen ari den ikasle taldea gerturatu zen Ataunera. Jose Miguel Barandiaranen bizileku izan zena bisitatu zuten Jon Aizpuruaren azalpenak entzunaz.

Bestalde, Atauniker kultur elkartearen gidaritzapean, urtero bezalaxe, herri-bisita gidatua egin zen otsailaren 6an Ataungo Joxemiel Barandiaran ikastetxeko LH6ko ikasle eta Marisa Zeberio eta Ana Txikirrin irakasleekin.Tartean, Sara Etxea ikusteko eta Barandiarani  buruzko informazioa jasotzeko aukera izan zuten. Gidariak Jexux Aizpurua eta Joxan Auzmendi izan ziren.

Oraintsuko Historiaurrean kokatutako ikerlana 2020ko Barandiaran Bekaren irabazle

Jose Miguel de Barandiaran Fundazioak Barandiaran Beka 2020 esleitu berri dio honako proiektuari: Oraintsuko Historiaurrea Iparraldeko Euskal Herrian: erabateko kronologia eta kultura-aldaketak (PreKronoa) [Prehistoria Reciente En El País Vasco Septentrional: Cronología Absoluta Y Cambios Culturales (PreCrono)]. Miriam Cubasek zuzendu eta Ángel Armendarizek, Jesús Tapiak, Izaro Quevedok eta Urko Santamariak osatzen dute ikerlana garatuko duen lantaldea.

2020ko Barandiaran Bekako proiektu irabazleari dagokionez epaimahaiak zehaztu du lantaldea izaera zabaleko pertsonez osatuta dagoela, dela adinagatik zein beraien lan ibilbideagatik ere. “Cubasek zuzendutako taldea izanda, gainera, ikerketaren emaitza ona bermatzen digu, bere lan arloan erreferentea baita. Bestalde, hautatu duten gaia gutxi ikertutakoa da, hain zuzen, Gipuzkoa eta Bizkaiko gertuko historiaurreari buruzko izango da”, gaineratu dute.

Guztira arkeologia arloarekin erlazionatutako 9 proposamen aurkeztu dira deialdira. Horiek baloratu dituen epaimahaiaren esanetan edizio honetako maila altua izan da. “Aurkezturiko zenbait proiektuk gai originala landu dute eta gainera, partehartzaileen aniztasuna ere aipagarria da”.

Miriam Cubas Morera

2020 urtean zehar garatu beharko duzue  ikerlana. 

Barandiaran Beka 2020ari esker garatuko dugu Oraintsuko historiaurrea Iparraldeko Euskal Herrian: erabateko kronologia eta kultura-aldaketak (Prekronoa) ikerlana, zehatzago esateko, Bizkaian eta Gipuzkoan oinarrituko gara. Ezagunak diren aztarnategietan zentratuko da ikerketa, esaterako, hilobi haitzuloetan. XX. Mendean zehar giza aztarnak -askotan kopuru handian--agertu izan diren hainbat  kobazulo aztertu eta induskatu ziren eta horiek Oraintsuko Historiaurreari lotu izan zaizkie orokorrean. Proiektu honek aztarnategi horien kronologia zehaztu nahi du horietako haitzulo batzuetan dokumentatutako hildakoen datazioa eginez. Era berean, hildako horien analisi isotopikoa egingo da batez ere ze elikagai jan zuten  jakiteko eta beraien dietaren baliabide nagusiak zeintzuk ziren zehazteko.

Zertan oinarrituko zarete eta zer espero duzue aurkitzea?
Bizkaia eta Gipuzkoako hilobi-haitzulo esanguratsuenak aukeratuko ditugu bertako hilotzak noiz hil ziren jakiteko eta hil ziren unean zer jaten zuten ezagutzeko. Proiektuarekin duela 7000 eta 3000 urte artean, ehorzketa toki gisa lurperatzeko haitzuloen erabileraren sistematizazioa ezartzea bilatzen dugu, ehorzketarako leku moduan gehien erabili ziren uneak zeintzuk izan ziren aztertuz.

Zein izango da erabiliko duzuen metodologia?
PreKronoak aztarnategi interesgarrienen eta giza aztarnak hoberen kontserbatzen diren tokien aukeraketa egingo du. Hortik abiatuz karbono 14aren bitartezko analisia egingo da, euren kronologia ezagutzeko. Hezurren kolagenoaren karbono eta nitrogeno isotopoak aztertuko dira, hala, heriotzaren unean kontsumitzen zituzten jaki nagusiak zeintzuk ziren jakiteko.

Zer adierazten du 2020ko Barandiaran Beka eskuratu izanak?
Euskal Herriko Historiaurrearentzat funtsezko proiektu bat garatzeko aukera eman digu Jose Miguel de Barandiaran Fundazioak emandako bekak. Kobazulo testuinguruan egiten ziren hilobiratzeak ezagunak dira arkeologiari dagokionez, baina haien kronologiaren eta gertuko Historiaurrean zehar izandako iraupenaren inguruan informazio gutxi dago. Barandiaran Bekak PreKrono ikerketa taldeari, hileta-gertakari horien inguruko azterketa sistematikoa garatzea ahalbidetuko dio.