Barandiaranen arrastoa, 'Ahotsak eta itzalak' eleberrian
Maixa Zugasti idazle tolosarrak idatzitako Ahotsak eta itzalak eleberriak argia ikusi zuen 2018ko martxoan. Egileak berak Jose Miguel de Barandiaran Fundazioari adierazitakoaren arabera, "istorio hori gauzatzeko, J.M.Barandiaranek erbestean bildu zituen txostenak erabili ditut".
Hala, erbestean kokatutako fikzioa kaleratu du gipuzkoarrak, eta "eleberrian, eta On Jose Migueli, omenaldi txiki bat egin nahi izan diot pertsonaia baten bidez, Aita Basarte".
'Txelemon' antzezlanaren esanahiaren atzetik
Ataunen XIX. mendera bitartean Txelemon -Zelemon izenez ere ezaguna- izeneko antzezlan bat antzezteko ohitura egon zen On Jose Miguel de Barandiaranek jaso zuen bezala. Epaiketa baten antzezpena zen, hain zuzen ere, lapurreta egitea leporatzen dioten gizon baten epai eta kondenan oinarritutako obra da.
Berriki, abuztuaren 5ean, Felix Gerenabarrena Filosofian Doktoreak Txelemon-Hermes, Ataunen izeneko artikulua kaleratu zuen El Correo egunkarian. "Joxe Miel Barandiaranek Ataunen XIX. mendera arte antzezten zen komedia deskribatu zuen, baina drama horren esanahi zehatza argitu gabe zegoen", aipatu du egileak. Artikuluarekin Txelemonen esanahia argitzen saiatzen da Gerenabarrena.
Ottawatik Sara Etxea bisitatzera
Ataungo Jentilbaratza Kultur Elkartearen eskutik abuztuaren hasieran Sara Etxea bisitatzeko aukera izan zuen Ottawan, Canadan, bizi den Idoia Arana Beobide antropologoak. Euskal mitologiagatik interesatua, eta aipaturiko elkarteak egiten duen lanaz jabetuta bertaratu zen Gipuzkoako herrira. Jose Miguel de Barandiaranen etxea izan zena bisitatzeko "ilusioa" zuela-eta, Jentilbaratza elkarteko kideekin batera bisita egiteko aprobetxatu zuen.
Urrestarazu eta Ozaita: "Barandiaran Bekari esker sare zabal batekin egin dugu topo Arabar Errioxan"
Edurne Urrestarazu Garciak eta Josu Ozaita Azpirozek 2016ko Barandiaran Ikerketa Beka eskuratu zuten, hain zuzen ere, Arabar Errioxan kokatutako proposamen bati esker. Mahats bilketan ibili dira, elkarrizketak egin dituzte aditu zein herritarrekin... Ardoaren kulturan murgildu dira. Eta dagoeneko entregatu dute azken lana - Arabako Errioxako Enokultura Sarea- eta orain epaimahaikideek irakurtzeko ordua iritsi da. Bien bitartean, bi antropologo ikerlari gazteekin hitz egin dugu.
Arabako Errioxa aldean ibili zarete Barandiaran Bekaren bidez ikerketa egiten.
Nahiz eta aurretik bagenekien ardoz bustitako eskualde bat topatuko genuela, Barandiaran Bekari esker aurrera eramandako ikerketaren bidez, sare zabal batekin egin dugu topo. Eta sare hori enokultura da, ardoaren eragin handia duen kultura. Identitatea agertu da, festak, generoa, denominazioa, upategiak… Hori guztihori azaleratu nahi izan dugu lan honetan, dena dagoelako elkarlotuta. Ezin izan gara gauza bakarrean zentratu, osotasunean hartu dugu.
Ozaita eta Urrestarazu, azken lana eskuetan dutela.
Ikerketa baten hasiera da?
Alor bakoitzak beste ikerketa bat egiteko aukera ematen du, bai. Bazegoen aurretik nolabaiteko ikerketa eginda, baina historia landuz, edo enologia alorretik, esaterako. Antropologo bezala oso polita izan da nahiz eta gertu dagoen eskualde bat izan berezitasun ugariko tokia topatzea. Oso markatutako lekua da, muga geografikoak Toloño eta Ebro daukate, horrek identitatean eragiten die, sarri ez direlako ez euskaldun ez errioxar sentitzen…
Zer izan da zuentzat Barandiaran Beka eskuratzea?
Elkarrekin egin genuen Antropologia, eta ondoren master bat egin dugu bakoitzak, eta oro har Barandiara Bekak ikasitako guzti hori praktikan ipintzeko aukera eman digu. Pila bat ikasi dugu, ikerketa bat hasieratik amaierara eramaten, titulu bat edukitzetik benetan antropologo sentitzera. Guretzat esperientzia ederra eta bultzada bat izan da.
Gainera Arabar Errioxako eskualdea bizi-bizi dago, aldaketak sumatzen dira, mugimenduan dago, eta momentu onean harrapatu dugu. Arabako Mahastiak izendapena sortzeko urratsak ematen dabiltza eta horren testigu ere izan gara; oso polita izan da gertutik bizi ahal izatea.
Barandiaran gogoan Eusko Ikaskuntzaren batzar nagusian
Ekainaren 2an Eusko Ikaskuntzak batzar nagusia egin zuen Oñatin; ez zen nolanahiko bilera izan, bertan erakundearen mendeurrenaren harira, "etapa desberdinetan eta egoera historiko aldakorretan Eusko Ikaskuntza zuzentzeko ardura eskuzabaltasun eta ilusioz hartu zutenei" omenaldia egin baitzieten, tartean Jose Miguel de Barandiarani.
Jose Miguel de Barandiaran Fundazioko presidentea -eskuinean- oroigarria jaso ondoren (Argazkia: Leire Gaceo)
Fundazioko presidente Josemari Velez de Mendizabalek hartu zuen egun Eusko Ikaskuntzako presidente den Iñaki Dorronsororen eskutik ataundarrari eskainitako garaikurra. "Jose Miguel Barandiaran erreferente kulturala da Euskal Herri osorako. Hasiera batetik bere irudia, lana eta izana Eusko Ikaskuntzarekin paraleloki doa eta Eusko Ikaskuntza ere mende baten buruan Euskal Herriko beste erreferente kultural ezinbestekoa bilakatu da", esan zuen.
Barandiaranez gainera, Julián Elorza, Gregorio Monreal, Juan José Goiriena de Gandarias, Javier Retegui eta Joxe Mari Muñoa ere omendu zituzten, eta Oñatiko Udalak Eusko Ikaskuntzaren Ohorezko Bazkide titulua jaso zuen.
Barandiaran eta Eusko Ikaskuntza (1978-1991)
Ataungo Jakitunaren biografia pertsonal eta zientifikoa Eusko Ikaskuntzarenarekin nahasten da, fundatzaile eta Batzar Iraunkorreko bozeramaile izan baitzen 1922tik 1936ra. Erbestean Eusko Ikaskuntzaren bi kongresu antolatzeko lanetan lagundu zuen. 1976tik aurrera, beste pertsonalitate zenbaitekin batera Eusko Ikaskuntza berriro sortzea bultzatu zuen. 1978an presidente aukeratu zuten bazkideek eta baita hiru bider berriro aukeratu ere. Gerra Zibila baino lehen eta ondorengo belaunaldien arteko zubi lana dela eta, inork ez zuen berak bezain ondo irudikatu.